Autor: Жоржеус
Ljudske sudbine imaju fantastičan potencijal za usložnjavanje kada čovjek počne težiti tome da u različitim periodima života radi dijametralno suprotne stvari. Moj način za to, nekada, je bio ples sa militantnim, a sada je sa psihodeličnim. Pokušaću navedeno da spojim u tekstu ispod, a to me možda motiviše na neki treći ples. Iskreno, nadam se da će tekst čitaocu biti više koristan nego zanimljiv.
- Vojniče, samo prati rijeku!
- Naredniče, tlo pod nama teče, rijeka je svuda.
- Samo idi gdje ti pokazujem rukom!
- Naredniče, uz dužno poštovanje, pokazujete na neku čudnu žabu.
- Idi gdje sam naredio ili će ti to biti posljednje!
Vrlo je vjerovatno da je ovako izgledao klasičan razgovor između vojnika i njegovog komandira, u toku Hladnog rata, na jednom od vojnih poligona gdje se obučavale najmoćnije vojske svijeta. Sprovodila se „specijalna“ obuka. U nastavku teksta će biti jasno u čemu se sastoji „specijalnost“ (hint: ima veze sa psihodelicima).
LSD
Ovdje predstavljam vojna istraživanja sa LSD-jem, uz dva jasna vojna pristupa: jedan oštar i drugi ljudskiji. Valja staviti neku riječ o esidu. LSD (dietilamid lizerginske kiseline) je jedan od najpoznatijih i najjačih halucinogena. Nastao je 1938. godine, kao ishod proučavanja ljekovitih dejstava gljiva, koje rastu na žitaricama. Označen je kao nezanimljiv/neupotrebljiv, ali je 1943. godine, isti čovjek koji je sintetisao LSD pet godina ranije, slučajno apsorbovao supstancu preko vrhova prstiju i tako promijenio tok svoga života (i života jednog pozamašnog dijela omladine, čak i današnje xD). Čovjek se zvao Albert Hofman, a danas je to legendarno ime u naučnim i psihonautskim krugovima.
LSD se 40-ih godina XX vijeka počeo koristiti eksperimentalno, u psihoterapeutske svrhe. Vršena su istraživanja na temu veze supstance sa kreativnošću, duhovnošću, akademskim uspjehom, pa čak i na temu uticaja esida na borbenu gotovost pripadnika vojnih jedinica. Od država koje su u tajnim programima ispitivale dejstvo esida na vojnike, izdavajaju se SAD i Velika Britanija, mada je i Sovjetski savez imao velike planove slične vrste (tajnovitost je kod njih još uvijek na visokom nivou).
Oružje?
U supstancama, između ostalih, i psihodelicima, viđena je nada za novi koncept ratovanja – sa manje stradalih i manje uništavanja infrastrukture. Efekat bi bio sličan bojnim otrovima, armije bi bile onesposobljene, ali ne desetkovane, već samo omamljene. – mogao je biti moto iza istraživanja!
Američke jedinice atomsko-biološko-hemijske odbrane su od 1948. do 1975. godine, u bazi Edžvud Arsenal, testirale više stotina supstanci na hiljadama vojnika. Vojnici su bili upoznati sa potencijalnim rizicima, ali su informacije o samim supstancama dobijali preko alternativnih izvora, ne od nadređenih (ako ih je zanimalo više, morali su da se snalaze). Priča je završena neslavno zbog toga što je procurila u javnost, te je preispitivana etička pozadina – tadašnja maksima vojske je bila svakako ista kao i danas: „u pitanjima nacionalne sigurnosti moralno-etički domen je fluidan“.
Vrhunac eksperimentisanja sa LSD-jem je bio od 1956. do 1958. godine, kada su pojedinim vojnicima davane ekstremne doze (16 mikograma po kilogramu tjelesne težine – prosječan vojnik od 75 kilograma dozira se sa 1200 mikrograma, a poznato je da je to deset puta više od uobičajene doze). Naravno, rezultati su bili hiperventilacija, hipertenzija, nemogućnost govora, povraćanje, psihotične epizode itd. Namjera je bila stvoriti moćno sredstvo ispitivanja, ali za to je bilo potrebno preciznije doziranje. Međutim, uniformne, manje doze nijesu imale isti uticaj na svakog vojnika.
Amerikanci su šezdesetih proširili opus djelovanja na Evropu, ciljajući na bezbjednosno interesantna lica koja bi mogla otkriti tajne, što saveznika, tako i protivnika. Od obične čaše piva sa turistima iz SAD-a, do višesatnog, iscrpljujućeg, hipnotičkog ispitivanja, prijetnjama smrću i utjerivanja straha, sve to još povećavalo na esidu, koji bi bio isporučen u čašu dok nesretnik nije gledao (vidi spajking) – tako bi izgledalo veče nekog nesrećnog Njemca koji ima potencijalne veze sa npr. nuklearnim programom Njemačke republike. Sljedećeg dana (ako ima sreće da bude pušten), čovjek bi se sjećao svijetleće kože onih što su ga ispitivali, čudnih lica i još čudnijih glasova, nesvjestan pak, da je bio drogiran, naprosto, zastrašen. Naposljetku, barem nije bio izložen nenormalnim fluktuacijama sobne temperature – da, ispitivanja su bila nasilna (pogotovu ona na azijskom tlu – američka LSD vojnička čizma je i tamo kročila ☹), bez puno naučnog gledišta i iskoristivosti. Da bi naučnik imao totalnu svijest o efektu esida, isti bi morao konzumirati i sam, ali su rijetki to radili. Vladao je konstantan strah da su Sovjeti korak ispred, kao i u npr. svemirskoj trci. Mada, mislim da je psihodelična trka pripala SAD-u, barem što se tiče broja i intenziteta eksperimenata.
I šta sad?
Zaključak Pentagona, koji je proizišao nakon godina eksperimentisanja sa esidom, je bio da je supstanca isuviše nepredvidljiva za konstruktivnu upotrebu u ratovanju. Jake doze pri oštrim tehnikama ispitivanja, nepogrešivo su rezultovale emocionalnim traumama, psihomotornom napetošću i gubitkom koordinacije, na kraju i totalnim mentalnim raskolom. Takođe, vojnici su čak i na dužim tripovima mogli potencijalno da čine aktove nasilja, što znači da je esid u „normalnijim dozama“, blag za „humano ratovanje“. Svejedno, to je bila sekundarna briga, jer je problem što je LSD bio prejak/neadekvatan za ispitivanje.
Par godina nakon što je objelodanjeno da se vojska igra sa psihodelicima, Američka nacionalna akademija nauka objavila je izvještaj u kojem tvrdi da nijedan vojnik nije imao dugoročne neželjene efekte (mada, bilo je žalbi na gubitak pamćenja, izlive agresije, kod nekolicine je vjerovatno moglo doći i do komplikacija sa latentnom šizofrenijom itd.). Štaviše, pojavile su se ideje o tome da se LSD potencijalno može koristiti pri onesposobljavanju terorista koji drže taoce. To nije zaživjelo zbog jasne kontradikcije sa mnogim zakonima, te zbog suprostavljanja javnosti samom izvođenju gorenavedenih eksperimenata. Smatram da je bolje što psihodelično nasilje nije nastavljeno, mada se ideja vezana za rješavanje terorizma čini primamljivom.
U cilju dodavanja malo veselosti ovoj priči, kratko se osvrćem na eksperimente britanske vojske, koji se naravno, opet, tiču LSD-ja. Britanci su se mnogo više fokusirali na aspekt „humanog ratovanja“ nego ispitivanja. Vojnici su bili dosta bolje upoznati sa tada poznatim osobinama supstance koju uzimaju, i rađeno je u „prijateljskom“ okruženju – npr. rutinska patrola sopstvenom teritorijom. Obično bi nekoliko vojnika ispoljilo neposlušnost komandiru, većina bi se samo smijala i ponašala luckasto, a nakon nekoliko sati, jedinica bi mogla da izvršava uobičajene radnje – posljedica preciznog doziranja. Vojska je napustila eksperimente uz tvrdnju da su očekivanja bila nerealna, a da hipicima ostavljaju da utvrde da li je LSD supstanca rata ili mira.
Moram dodati da sam pacifista, ali to što su vojske radile eksperimente sa LSD-jem ima pozitivne strane – saznali smo više o supstanci, saznali o doziranju, pa čak i o tome za šta ne treba da se koristi. Očigledna duhovna potentnost Hofmanovog djeteta se nameće većini psihonauta.